DİJİTAL BAĞIMLILIK YARATAN TASARIMLAR
Bir önceki dönemin en değerli varlığı olan veri yerini yavaş yavaş bugünlerde zaman kavramına bırakıyor. Henüz lise çağında gençler bile zamanın yetmediğinden konuşmaya başladılar. Böylesi değerli olan zamanın nasıl kullanıldığına gelirsek; sosyal ağ uygulamalarında sonsuz kaydırma ile geçen dakikalar ve hatta saatler olduğunu görüyoruz. Çok izlenen platformlardan Netflix Cennete Yakın isimli bir bilimkurgu sinema filmi ile zamanın, geleceğin en değerli varlığı olduğunu işlemişti. Peki bu kadar önemli olan varlığın korunması gerekmiyor mu?
Avrupa Parlamentosu İç Pazar ve Tüketiciyi Koruma Komitesi Ekim 2023 içerisinde sosyal ağ uygulamalarının da dahil olduğu bir grup dijital hizmetin bağımlılık yapmasına karşı uyarıları içeren bir taslak raporu oylama yaparak kabul etti. Söz konusu uygulamaların ortak özellikleri ise kullanıcıların zaaflarından faydalanmak suretiyle reklam yapma ve para kazanma çabaları olduğu belirtildi.
Sonsuz Kaydırma (infinite scroll-endless scroll)
İzlenen içeriğin bölümleri arasında bir kesinti olmadan, sayfayı kaydırdıkça sürekli yüklenmesini sağlayan bir tasarımdır. Öyle ki; bu yöntemle kullanıcılara, saatler boyunca hiç tükenmeyen bir kaydırma ile sürekli bir içerik sunulur. Uygulamayı kullanan kişi ne kadar içerik izlediğinin farkına varamaz. Sosyal ağ uygulamalarının, erişilebilirliğin ve verimliliğin artırılması gibi hayatımızı etkileyen olumlu yönlerine karşı bağımlılık yaratan tasarımlara sahip olması uygulama kullanıcılarında çeşitli fiziksel ve psikolojik zararlar başta olmak üzere olumsuz etkilere de neden olmaktadır.
Dijital Bağımlılık
Avrupa Parlamentosu, dijital bağımlılığa karşı çok daha savunmasız bir kitleyi oluşturan çocuklar ve ergenleri odak noktasına alan bir çalışmaya geçtiğimiz aylarda kabul ettiği rapor ile başlatmış oldu. Özellikle Tik Tok ve instagram uygulamalarının kullandığı sonsuz kaydırma ve otomatik oynatma tasarımları başta olmak üzere bazı tasarımların etik olmadığını düşünerek bu tür tasarımların uygulamalar tarafından kullanılmasını engelleyecek tedbirlerin alınması gerektiğini savunuyorlar. Geçtiğimiz yıl içerisinde hazırlanan Dijital Hizmetler Yasası (DSA) ve Yapay Zeka Yasası gibi yeni düzenlemelerin dijital bağımlılığı engelleme konusunda yeterli olmadığını ve mevcut yasal boşlukların kapatılması için yeni düzenlemelere ihtiyaç duyulduğunu belirtiyorlar.
Avrupa Parlamentosu, çağımızın en büyük bağımlılıklarından olan Dijital Bağımlılıkla mücadelenin yaygın kullanılan uygulamaların tasarım aşamasında başlamasına dikkat çekiyor. Sanal dünyada kişisel verilerin korunması için gerekli olan Privacy by design (Tasarım Aşamasında Mahremiyet) düşüncesinden sonra Dijital Bağımlılıkla mücadele için Ethical by design (Tasarım Aşamasında Etik) düşüncesi de Avrupa Parlamentosunun gündeminde yerini almıştır. AB nezdinde yapay zeka teknolojisinin en iyi olduğu alan olan insanların alışkanlıklarının analizi sonrası ilgi alanlarının tespiti ve ilgi alanlarına göre içeriklerin sunulmasında kullanılan Sonsuz Kaydırma ve Otomatik Oynatma yöntemlerinin engellenmesi doğrultusunda çalışmalar başlamıştır.
